Trong báo cáo thường niên 2024 mới đây, Vingroup cho biết sẽ đặc biệt chú trọng phát triển các thế hệ người máy đa năng mang thương hiệu "Made in Vietnam".
Công ty VinMotion, thành lập đầu năm 2025, được giao nhiệm vụ thiết kế và phát triển các thế hệ người máy đa năng đầu tiên có khả năng thực hiện nhiều tác vụ trong đời sống và sản xuất, với tên gọi là dòng "general-purpose humanoid robot".
Đây là lần đầu tiên một doanh nghiệp tư nhân lớn tại Việt Nam công bố chiến lược phát triển người máy đa năng một cách có hệ thống, tiến bước vào lĩnh vực đầy thử thách.
Vì sao robot hình người là tương lai?
"Humanoid robot" hay còn gọi là robot hình người đang được coi là xu thế mới của tương lai, trở thành đề tài bàn tán xôn xao trong lĩnh vực công nghệ thời gian qua, khi hàng loạt các tập đoàn tầm vóc thế giới như Tesla của tỷ phú Elon Musk, Microsoft, Nvidia theo đuổi, cũng như được Trung Quốc coi là định hướng phát triển công nghệ quốc gia.
Theo các chuyên gia, Mỹ và Trung Quốc là hai quốc gia duy nhất đi đầu trong lĩnh vực robot hình người thông minh. Tờ WSJ nhận định, bất kỳ ai trên thế giới có thể tạo ra một robot hình người thực sự sẽ thống trị vô số ngành công nghiệp sử dụng lao động trong tương lai.
Tỷ phú Elon Musk gọi robot hình người là lĩnh vực có tiềm năng 10 nghìn tỷ USD.
"Đã đến lúc robot xuất hiện", Jensen Huang, CEO Nvidia, phát biểu tại một hội nghị vào tháng 3. "Mọi người hãy chú ý. Đây có thể là ngành công nghiệp lớn nhất trong tất cả".
Robot hình người cũng giống như ván bay, là một trong những món đồ công nghệ khoa học viễn tưởng con người hằng ao ước nhưng chưa thành hiện thực. Trong nhiều năm qua, tiên phong tiêu biểu của công nghệ này là Asimo của Honda, chú robot hình người nổi tiếng với khả năng cân bằng khi leo bậc cầu thang. Nhưng quá trình phát triển của robot đã dừng lại vào năm 2018.
Một ví dụ thô sơ hơn về robot hình người là những cánh tay robot trên các dây chuyền lắp ráp trong nhiều thập kỷ. Chúng được lập trình để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể một cách chính xác nhưng chưa thể làm được các thao tác phức tạp.
Những nhà sản xuất robot hình người mới muốn đạt được bước nhảy vọt về mặt tiến hóa bằng cách kết hợp kỹ thuật robot với chip máy tính siêu mạnh và thuật toán AI tương tự như những thuật toán tạo nên các ứng dụng như ChatGPT. Họ gọi đây là AI "hiện thân" hoặc AI "vật lý".
Hiện tại, robot hình người vẫn còn vụng về và dễ gây ra rủi ro khi song hành với con người. Tham vọng sau cùng của các nhà phát triển là chúng sẽ cách mạng hóa mọi thứ từ sản xuất đến khai thác, chăm sóc người già và thậm chí là cả ra chiến trận. Với đôi mắt, đôi tai, bàn tay và đôi chân hoạt động, chúng sẽ hòa nhập liền mạch vào môi trường được thiết kế cho con người.
Trung Quốc cho biết họ muốn trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về robot hình người vào năm 2027. AI hiện thân được liệt kê là ưu tiên của quỹ đầu tư mạo hiểm mới của đất nước trị giá 138 tỷ USD, khuyến khích các công ty và nhà đầu tư tư nhân tham gia vào lĩnh vực kinh doanh hứa hẹn.
"Họ có nhiều công ty phát triển robot và được chính phủ hỗ trợ hơn bất kỳ ai khác. Vì vậy, đây đang là quốc gia có lợi thế", Jeff Burnstein, chủ tịch Hiệp hội Tự động hóa Tiên tiến, một nhóm thương mại của Mỹ cho biết.
Ngược lại, Mỹ đang có lợi thế về chất bán dẫn, phần mềm và một số thành phần chính xác. Giống như các lĩnh vực khác của AI, Nvidia thống trị thị trường chip tiên tiến cần thiết để cung cấp sức mạnh cho bộ não robot hình người. Các nhà phát triển Trung Quốc cũng tụt hậu so với các đối thủ Mỹ trong việc chế tạo bàn tay robot khéo léo.
Robot hình người Trung Quốc nhảy múa trên chương trình truyền hình.
Nhưng với màn trình diễn hàng chục robot hình người nhảy múa dịp Tết vừa qua, cũng như tham gia cuộc chạy marathon gần đây, Trung Quốc đã nhắc nhở thế giới rằng họ đã tiến xa đến mức nào.
Trong những tháng qua, các video về robot hình người của nước này thực hiện các động tác như đạp xe, đá vòng cầu và lộn nhào đã làm bùng nổ internet.
Tiềm năng 10 nghìn tỷ USD
Giống như xe điện, Tesla là một trong số ít những cái tên lớn tiên phong trong lĩnh vực robot hình người khi tỷ phú Elon Musk giới thiệu dự án vào năm 2021 và giới thiệu nguyên mẫu Optimus một năm sau đó. Ông cũng gây chấn động với tuyên bố lĩnh vực mới có thể tạo ra doanh thu 10 nghìn tỷ USD.
Microsoft, Nvidia và nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos đã đầu tư vào công ty sản xuất robot hình người Mỹ Figure AI. Trong khi đó, Meta cũng đang có kế hoạch đầu tư lớn vào.
Theo Xi Ning, giáo sư khoa robot và tự động hóa tại Đại học Hong Kong (Trung Quốc), mặc dù có thể mất thêm 5 đến 10 năm nữa robot hình người mới tạo ra tác động thực sự đến xã hội, nhưng chúng sẽ có tiềm năng trở thành thiết bị điện tử tiêu dùng phổ biến tiếp theo với con người.
"Mọi người đều cần chúng, giống như ô tô, điện thoại di động, và tiềm năng thị trường sẽ rất lớn", ông nói với CNN.
Năm ngoái, Goldman Sachs dự đoán thị trường robot hình người toàn cầu sẽ có giá trị 38 tỷ USD vào năm 2035. Trong năm năm, họ ước tính 250.000 robot hình người, chủ yếu dùng trong công nghiệp, sẽ được xuất xưởng, trong khi người tiêu dùng sẽ mua khoảng một triệu đơn vị mỗi năm trong khoảng một thập kỷ.
Mặc dù tham gia cuộc đua muộn hơn các đối thủ Mỹ bao gồm Tesla, Boston Dynamics và Figure AI, các chuyên gia cho biết các công ty Trung Quốc đang nhanh chóng thu hẹp khoảng cách.
Với khả năng siêu phàm trong việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng và cắt giảm chi phí, các công ty Trung Quốc cũng đang đẩy nhanh quá trình sản xuất hàng loạt robot dạng người.
Vào tháng 1, CEO của Tesla là Elon Musk đã công bố mục tiêu sản xuất hàng nghìn robot hình người Optimus vào năm 2025, với kế hoạch tăng sản lượng gấp mười lần lên 50.000-100.000 đơn vị vào năm 2026 và lên 500.000-1 triệu đơn vị vào năm 2027.
Tại Trung Quốc, UBTech Robotics Inc. cho biết họ đã nhận được đơn đặt hàng cho hơn 500 robot hình người từ các công ty ô tô, dự kiến sẽ đạt 1.000-2.000 đơn đặt hàng vào năm 2025. Trong khi đó, AgiBot công bố kế hoạch sản xuất hơn 1.000 đơn vị và đặt mục tiêu mở rộng doanh số lên 3.000-5.000 vào cuối năm 2025. Doanh số bán robot hình người của Unitree đã vượt qua 1.000 đơn vị ở nước ngoài.
Nhu cầu sản xuất hàng loạt có liên quan chặt chẽ đến việc triển khai ứng dụng. Robot hình người đang bắt đầu tìm thấy ứng dụng trong các thiết lập nhà máy tự động hóa cao, chẳng hạn như dây chuyền sản xuất ô tô, nơi chúng thực hiện các nhiệm vụ như lắp ráp ốc vít.
Lợi thế xe điện sẽ dễ làm robot hình người
Theo Liên đoàn Robot Quốc tế, Trung Quốc hiện đang thống trị thị trường robot công nghiệp, triển khai ngày càng nhiều robot hơn kể từ năm 2021 so với tất cả các quốc gia khác cộng lại.
Trong ba năm qua, nhiều chính quyền địa phương - bao gồm các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến - đã công bố kế hoạch thành lập hoặc triển khai các quỹ đầu tư dành riêng cho việc phát triển robot, với tổng giá trị ít nhất là 73 tỷ nhân dân tệ (10 tỷ đô la), theo thống kê của CNN.
Unitree là cái tên nổi bật nhất hiện nay, công ty đứng sau màn trình diễn robot hình người nhảy múa. Bên cạnh Unitree, các công ty trong nước lớn khác bao gồm UBTech có trụ sở tại Thâm Quyến, Agibot, công ty sản xuất xe điện khổng lồ của Trung Quốc được BYD hậu thuẫn, Robotera có trụ sở tại Bắc Kinh và Fourier Intelligence có trụ sở tại Thượng Hải, cũng như nhà sản xuất xe điện XPeng.
Dù thống trị chuỗi cung ứng, Trung Quốc vẫn cần đạt được bước đột phá trong "công nghệ cốt lõi", chẳng hạn như chip xử lý, cảm biến có độ chính xác cao và hệ điều hành robot, để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, Zhang Dan, giáo sư khoa robot thông minh và tự động hóa tại Đại học Bách khoa Hong Kong, cho biết.
Chip trí tuệ nhân tạo hỗ trợ hệ điều hành của robot hình người, hướng dẫn suy nghĩ, nhận thức và chuyển động của chúng. Nhiều nhà phát triển robot hình người phụ thuộc vào sản phẩm của gã khổng lồ chip AI Nvidia.
Theo Brady Helwig, phó giám đốc kinh tế tại Dự án nghiên cứu cạnh tranh đặc biệt, một tổ chức nghiên cứu của Mỹ, do tính phức tạp trong sản xuất robot hình người có nhiều điểm tương đồng với xe điện, đặc biệt là các thành phần như cảm biến và pin nên các nhà sản xuất xe điện có lợi thế trong lĩnh vực này.
Vào cuối năm ngoái, XPeng đã công bố robot hình người Iron, với kế hoạch sản xuất hàng loạt vào cuối năm 2025. Cùng thời điểm đó, BYD cũng phát động chiến dịch tuyển dụng để phát triển phiên bản của riêng mình, sau khi đã đầu tư vào các nhà sản xuất robot hình người trong nước khác.
Khi cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của đất nước trở nên kém sáng sủa, giới lãnh đạo Trung Quốc coi robot hình người là giải pháp tiềm năng để bù đắp cho lực lượng lao động đang giảm sút, Helwig cho biết. Dân số Trung Quốc đã giảm trong ba năm liên tiếp.
"Nếu robot hình người có thể được mở rộng quy mô và triển khai rộng rãi trên khắp nền kinh tế thì đây chính là quân bài bí ẩn có thể khắc phục vấn đề đó", Helwig nhận định.
